Ο όρος βρυγμός ή βρουξισμός αναφέρεται στο σφίξιμο ή τρίξιμο των δοντιών κατά τη διάρκεια της ημέρας ή στον ύπνο.
Είναι μία παραλειτουργική δραστηριότητα που συμβαίνει υποσυνείδητα, χωρίς οι ασθενείς να γνωρίζουν ότι τρίζουν ή σφίγγουν τα δόντια τους. Το πρόβλημα απασχολεί ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού, ανεξαρτήτως ηλικίας και με μεγαλύτερη συχνότητα στις γυναίκες.
Όταν κάποιος σφίγγει ή τρίζει τα δόντια του, οι μασητήριοι μύες, που είναι υπεύθυνοι για τη μάσηση, υπερλειτουργούν και κουράζονται. Οι κροταφογναθικές διαρθρώσεις, που κινούν την κάτω γνάθο υπερφορτίζονται και τα δόντια φθείρονται πολύ περισσότερο από ότι φυσιολογικά.
Σαν αποτέλεσμα του βρυγμού παρατηρούνται συνήθως τα κάτωθι συμπτώματα:
- Πονοκέφαλος. (Έχει υπολογιστεί ότι όσοι πάσχουν από βρυγμό έχουν τρεις φορές περισσότερες πιθανότητες να υποφέρουν από κεφαλαλγίες.)
- Κούραση στους μύες του προσώπου.
- Πόνος και δυσκολία στη μάσηση και στην ομιλία.
- Αποτριβή των δοντιών. (Κατά την αποτριβή τα δόντια χάνουν αρχικά τα φύματά τους, δηλαδή το ανάγλυφο της μασητικής τους επιφάνειας και στη συνέχεια μεγάλο μέρος από το ύψος τους. Με την επιπέδωση που επέρχεται, χάνεται σταδιακά το προστατευτικό στρώμα του σμάλτου που τα καλύπτει, αφήνοντας την ευαίσθητη οδοντίνη εκτεθειμένη. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα δόντια να καθίστανται ευαίσθητα στο κρύο, την πίεση και άλλα ερεθίσματα).
- Πόνος και θόρυβοι στις κροταφογναθικές διαρθρώσεις.
- Μειωμένη κινητικότητα της γνάθου.
- Ρωγμές ή κατάγματα στα δόντια.
- Υποχώρηση και φλεγμονή των ούλων.
Αιτιολογία
Ο ακριβής μηχανισμός με τον οποίο προκαλείται ο βρυγμός δεν είναι ακόμα γνωστός. Η πάθηση είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων και ελέγχεται από το κεντρικό νευρικό σύστημα. Ως αιτιολογικοί παράγοντες έχουν αναφερθεί κατά καιρούς πολλοί, όπως γενετικοί και παθοφυσιολογικοί παράγοντες καθώς και η σύγκλειση των δοντιών.
Επιπλέον, το άγχος, η ψυχολογική πίεση και η συναισθηματική φόρτιση που πολλοί ασθενείς αναφέρουν, φαίνεται ότι αποτελούν σημαντικούς επιβαρυντικούς παράγοντες στο μηχανισμό αιτιοπαθογένειας και εκδήλωσης της νόσου.
Διάγνωση
Όπως ήδη αναφέρθηκε, ο βρυγμός είναι μία εξαιρετικά συχνή παραλειτουργική δραστηριότητα, την οποία τις περισσότερες φορές ο ασθενής δεν αντιλαμβάνεται, ακόμα και σε περιπτώσεις που η φθορά των δοντιών είναι έντονη.
Συχνά αναφέρει ο/η σύντροφος του ασθενούς πως ακούει τον τελευταίο να τρίζει το βράδυ τα δόντια του (το σφίξιμο δεν γίνεται αντιληπτό καθώς δεν παράγεται ήχος).
Ο οδοντίατρος μπορεί να αναγνωρίσει αμέσως τις αποτετριμμένες επιφάνειες των δοντιών και να ενημερώσει τον ασθενή για την παραλειτουργική του δραστηριότητα.
Επίσης, σχεδόν πάντα η γλώσσα του ασθενούς εμφανίζει στα πλάγια χείλη της εικόνα «δαντελωτών» πτυχώσεων από τα εντυπώματα που αφήνουν τα δόντια κατά την πίεση της γλώσσας στην εσωτερική τους επιφάνεια, όταν ο ασθενής σφίγγει τα δόντια του.
Τέλος, κατά την κλινική εξέταση σε πολλές περιπτώσεις παρατηρείται επώδυνη αντίδραση του ασθενούς στη ψηλάφηση των μασητηρίων μυών, ενώ ορισμένοι ασθενείς αναφέρουν στο ιστορικό τους συχνούς πονοκεφάλους (συνήθως αμφίπλευρη πίεση στις περιοχές των κροτάφων, χαρακτηριστική «σαν να τους σφίγγει μία μέγγενη το κεφάλι»).
Θεραπεία
Ο οδοντίατρος δύναται να διαγνώσει από το ιστορικό και την κλινική εξέταση τον βρυγμό και να συστήσει την κατάλληλη θεραπεία.
H θεραπεία του βρυγμού αποσκοπεί στον έλεγχο των υπέρμετρων δυνάμεων που ασκούνται στο στοματογναθικό σύστημα. Συνήθως ακολουθείται η εξής διαδικασία:
• Φαρμακευτική αγωγή με μυοχαλαρωτικά και αντιφλεγμονώδη.
Κυρίως σε εξαιρετικά επώδυνες, επείγουσες καταστάσεις όπου ο ασθενής παρουσιάζει έντονο πόνο σε συνδυασμό με μειωμένη διάνοιξη στόματος. Αν ο βρυγμός αποδίδεται στο έντονο στρες ίσως χρειαστεί να γίνει σωστή διαχείριση του άγχους από ειδικό.
• Χρήση ενδοστοματικού νάρθηκα κατά τη διάρκεια του ύπνου.
Ο νάρθηκας είναι κατασκευασμένος από σκληρό ακρυλικό και είναι άκαμπτος. Εφαρμόζεται κατά τη διάρκεια του ύπνου και πέρα από την προστασία που παρέχει στα δόντια από το τρίξιμο και τη φθορά, σταθεροποιεί το κλείσιμο του στόματος και χαλαρώνει τους μύες και τις κροταφογναθικές αρθρώσεις.
• Κινησιοθεραπεία.
Δίδονται προοδευτικά ασκήσεις χαλάρωσης και ενδυνάμωσης των μασητηρίων μυών.
• Εφαρμογή Διαδερμικών Ηλεκτρικών Νευροδιεγέρσεων (TENS).
Σε ορισμένες περιπτώσεις, όταν δεν υποχωρούν τα επώδυνα συμπτώματα, στην περιοχή των μασητηρίων μυών, πραγματοποιούνται συνεδρίες 20-25 λεπτών. Σε αυτές εφαρμόζονται επιδερμικά αυτοκόλλητα ηλεκτροδίων στις εν λόγω περιοχές, τα οποία στέλνουν μικρής εντάσεως ηλεκτρικές ώσεις στους μύες, προκαλώντας ανακούφιση από τον πόνο.
• Οδοντιατρική αποκατάσταση.
Στην περίπτωση που παρατηρούνται αποτριβές και φθορά των δοντιών ή των οδοντιατρικών αποκαταστάσεων που υπάρχουν (θραύση πορσελάνης ή έμφραξης) ο οδοντίατρος καλείται να αποκαταστήσει τη φυσιολογική μορφολογία τους.
Σύμφωνα με όσα αναφέραμε γίνεται κατανοητό πως το τρίξιμο των δοντιών δεν είναι κάτι το τόσο αθώο που πολλοί νομίζουμε και μπορεί να προκαλέσει μη αντιστρεπτά προβλήματα αν αφεθεί χωρίς αντιμετώπιση.
Οι γονείς παιδιών με βρυγμό θα πρέπει να μην εφησυχάζονται, καθώς είναι μια πρώιμη εκδήλωση άγχους και θα πρέπει να αναζητηθούν τα βαθύτερα αίτια του. Ευτυχώς όμως η αντιμετώπιση των περισσοτέρων περιπτώσεων είναι εύκολη όταν γίνει σε αρχικό στάδιο και έχει θεαματικά αποτελέσματα.
